Table of Contents
Toegankelijke communicatie binnen BIJ1
Aan: Alle vrijwilligers van BIJ1 die te maken hebben met het schrijven van teksten voor een grote doelgroep. Van: Commissie toegankelijkheid BIJ1 Mei 2023, aanpassing dec 2023
Eén op de 6 volwassen Nederlanders zijn laaggeletterd. Om zoveel mogelijk mensen te bereiken met je tekst is het een keuze om deze groep niet buiten te sluiten. We hebben het vaak over B1 taal als alternatief. B1 is niet bedoeld om het niveau van een tekst aan te geven, maar het taalniveau van de lezer. Het geeft het niveau aan van een mens die een nieuwe taal leert (dus niet zijn moedertaal). B1 is dus niet het juiste handvat om begrijpelijke taal te schrijven voor een zo groot mogelijke doelgroep. De term Jip en Janneke taal is kinderachtig en validistisch.
Het is begrijpelijk dat mensen status kunnen voelen bij universitaire stukken en ingewikkelde taal. Het kan een deel uit maken van hoe je jezelf identificeert. Soms wil je korte stukken met zo min mogelijk woorden schrijven en verval je snel in vaktermen. Daar is niets mis mee, maar stem af met je doelgroep. Als jij beweert dat je voor ALLE leden schrijft, ben je dan bewust van het feit dat je mensen buitensluit.
Hoe kan het dan wel? Er zijn een aantal stelregels te bedenken en ook deze moet je ruim nemen: Maximaal 15 woorden per zin Woorden niet langer dan 10 letters Moeilijke woorden in de juiste context plaatsen Gebruik geen validistisch taalgebruik
Validistisch taalgebruik zie je overal in onze maatschappij terug. Binnen BIJ1 streven we ernaar om niet validistisch te zijn. Validistische termen zijn o.a.: Invalide, mindervalide. Dit betekend letterlijk onwaardig, minderwaardig. We spreken liever van mensen met een beperking of handicap. De ontoegankelijkheid van onze maatschappij maakt mensen met een beperking gehandicapt. Gehandicapt zegt dus niets over de persoon zelf, maar over de maatschappij. Als je een bril nodig hebt, heb je een beperking. Maar je bent niet gehandicapt, want er zijn overal brillenwinkels en er is een vergoeding. Idioot, debiel, imbeciel. De oudere mensen met een verstandelijke beperking in onze maatschappij werden nog gediagnosticeerd met deze termen. Ze geven de IQ schaal aan van de beperking. Zeg dus niet “rechtse idioten”, maar verzin een andere term. Er zijn genoeg alternatieven die minder kwetsend zijn. Rechtse eikel, bal, klaphek, klootzak, enz. Blind, autist, narcist, depressief, gestoord zijn ook termen die we vaak horen. Je bent niet autistisch als je een keer graag je boeken op kleur sorteert. Je bent niet depressief als je een dagje neerslachtig bent. Islamofoob, transfoob, xenofobie zijn geen aandoeningen waar je zelf niet voor gekozen hebt. Het is haat, geen fobie. Een fobie is een serieuze psychische aandoening. Door vreemdelingenhaat een fobie te noemen, zet je mensen die serieus lijden aan de aandoening aan de kant.
Schroom niet om bij twijfel contact op te nemen met de commissie toegankelijkheid toegankelijkheid@bij1.org
Links: Weerstand tegen duidelijke taal en duidelijke voorbeelden van verschil tussen begrijpelijke taal en simpele taal. https://www.duidelijketaal.be/post/weerstand-tegen-duidelijke-taal
Verschil tussen Jip en Janneke taal en begrijpelijk schrijven en tips voor training. https://www.frankwatching.com/archive/2022/12/09/begrijpelijk-schrijven/
Ook hoger opgeleiden lezen liever eenvoudige taal. https://www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:7006269948842909697/?updateEntityUrn=urn%3Ali%3Afs_feedUpdate%3A%28V2%2Curn%3Ali%3Aactivity%3A7006269948842909697%29
Validistisch taalgebruik https://neuroelfje.nl/activisme/validisme/validisme-taalgebruik/ https://www.oneworld.nl/lezen/opinie/waarom-je-relschoppers-geen-idioten-moet-noemen/
Validisme algemeen https://daisymerollin.nl/opinie/validisme-voor-beginners/
Tekstvoorspellende apps https://didactieknederlands.nl/handboek/2021/10/wat-zijn-tekstbegrijpelijkheids-voorspellingen-waard-een-vergelijkend-onderzoek-deel-4/